Zmiana klimatu a normy ISO

Nie wiem, czy zauważyliście, audytorzy pewnie tak – na początku roku wpadła poprawka do norm ISO (na pewno dotyczy 9001, 22301, 27001). Chodzi o dopisanie w pkt. 4.1, że „Organizacja powinna ustalić, czy zmiany klimatu jest istotną kwestią” dla niej oraz w pkt. 4.2 należy dopisać, że „(…) Istotnie zainteresowane strony mogą mieć wymagania związane ze zmianą klimatu” (dla ISO 27001, ale w pozostałych normach też mówimy o kontekście – podpowiedź z IN od Mariusz Głąb: dotyczy 31 norm).

Mamy teraz informację, iż Ministerstwo Klimatu i Środowiska zakończyło pracę nad nowelizacją ustawy „Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw”. Jednym z zapisów jest obowiązek dla miast liczących powyżej 20 tys. mieszkańców tworzenia miejskich planów adaptacji do zmian klimatu (tzw. MPA, na ten moment to 217 miast w Polsce).  Te plany mają uwzględniać aspekty zazieleniania miasta oraz zagospodarowania wód opadowych i roztopowych. Miasta, które jeszcze nie mają opracowanych planów adaptacji, będą zobowiązane do ich przygotowania i uchwalenia najpóźniej do 2 stycznia 2028 roku. Dla organizacji może mieć to duży wpływ, gdyż analiza kontekstu jest jedną z podstaw do określenia ich obszarów działań (kilka słów na temat planowanych zmian znajdziecie tutaj).

Miasto jako kontrahent, strona społeczna lub biznesowa jest niewątpliwie ważną organizacją, i warto zbadać jej potrzeby lub wymogi. W dalszym ciągu mamy jednak tendencję do przymykania oka, kiedy ktoś nas się pyta o wymogi środowiskowe lub zmiany klimatu (np. właśnie w ramach ISO 27001, czyli tych tematów wydawałoby się mniej 'środowiskowych’). Ale środowisko nie daje nam o sobie zapomnieć. Gwałtownie zmiany pogody, zdarzające się coraz częściej 'niespodziewane’ ulewy lub wichury mogę mieć duży wpływ na utrzymanie naszej ciągłości biznesowej, a także aspektów związanych z bezpieczeństwem informacji.

Jeśli miasto Was bezpośrednio nie poinformowało o swoich planach, wymaganiach lub zmianach, zainteresujcie się tym sami. Plany powinny być dostępne publicznie, zresztą już teraz wiele miast ma przygotowane takie dokumenty.

Edit 08/08/2024:

Podpowiedź za publikacją P. Michała Gluski (cytaty, dotyczą ISO 9001; do przemyślenia, czy po ich zweryfikowaniu można je zastosować w innych normach):

Kwestie ogólne warte rozważenia:

• Czy organizacja ustaliła, czy zmiana klimatu jest istotną kwestią?
• Czy ustalenie organizacji jest zgodne z obowiązującymi wymogami ustawowymi i regulacyjnymi, mającymi zastosowanie do jej wyrobów i usług?
• Czy ustalenie organizacji jest zgodne z jej wymogami umownymi?

Kwestie wewnętrzne organizacji i zewnętrzne (otoczenie) do przeanalizowania:

• Zmiany w wymogach ustawowych lub regulacyjnych, takich jak ograniczenia w stosowaniu niektórych materiałów, cykliczność wyrobu czy usługi, cykl życia produktu, pochodzenie produktu etc.,
• Stosowanie materiałów biopochodnych, odnawialnych,
• Potencjalny wpływ na wyroby / usługi / procesy systemu zarządzania jakością, poprzez zmiany określone w kontekście systemu zarządzania – zarówno jakością, jak i organizacją, np. konieczność zmniejszenia zużycia energii, zmniejszenia ilości odpadów, ponownego wykorzystania lub recyklingu materiałów,
• W ramach działań podostawczych – wydłużony okres użytkowania wyrobu / efektów usługi,
• Wymagania dotyczące mitygacji w kierunku produktów i usług neutralnych pod względem emisji dwutlenku węgla,
• Kwestie wpływające na procesy i infrastrukturę, ze względu np. na energię,
• Podatność firmy na dostarczanie swoich wyrobów i usług ze względu na częstsze burze, przepływy wody, pożary, susze, co może oznaczać niedobory w dostawach lub trudności w dystrybucji,
• Niepewność związaną z ogólną wiedzą i kontrolą łańcucha dostaw w kwestiach związanych ze zmianami klimatycznymi,
• Trendy rynkowe dotyczące zrównoważonego rozwoju wyrobów i usług oraz powiązane informacje i roszczenia,
• Konkurencyjne wyroby i usługi o potencjalnie lepszej wydajności.

Przykłady audytu odpowiednich wymagań stron zainteresowanych dotyczących zmiany klimatu mogą obejmować:

• Wymagania ustawowe i regulacyjne, środowiskowe lub dotyczące zmiany klimatu dla realizowanych wyrobów / świadczonych usług oraz te, które wpływają na zdolność organizacji do ich dostarczania,
• Wymagania klientów dotyczące zmiany klimatu, zerowej emisji lub neutralności węglowej wyrobów lub w trakcie realizowanych procesów / usług,
• Zasady i strategie firm macierzystych, jeśli organizacja działa w strukturach powiązanych kapitałowo (grupa, układ zbiorowy itp.),
• Wymagania dotyczące informacji o wyrobach / usługach, w kwestiach związanych ze zmianą klimatu, w tym oświadczenia dotyczące wyrobów / usług i powiązane istniejące wymagania prawne, ustawowe i in.,
• Zmiany kodeksów i norm branżowych związanych ze zmianą klimatu,
• Umowy środowiskowe z grupami społecznymi lub organizacjami pozarządowymi,
• Zezwolenia, licencje lub inne formy autoryzacji środowiskowej,
• Wymagania związane ze zmianą klimatu w procesach takich jak pakowanie, produkcja, serwisowanie, logistyka i inne.

Odniesienia do pkt. normy ISO 9001:

4.3 / 4.4

• Czy te istotne kwestie związane ze zmianą klimatu wpływają na zakres SZJ lub zmieniają stosowalność pewnych wymagań?
• Czy istnieje potrzeba zmiany zakresu SZJ?

6.1

• Czy organizacja rozważyła te kwestie związane ze zmianami klimatycznymi w celu określenia ryzyk i szans?
• Czy te kwestie prowadzą do zmian w zakresie wsparcia, takiego jak infrastruktura, przyrządy do monitorowania i pomiaru, wiedza, komunikacja etc.?
• Czy występują istotne zmiany w procesach operacyjnych, które to mają uwzględniać ryzyka i szanse ?
• Czy są konieczne zmiany w tym, co należy monitorować i mierzyć?
• Jakie ryzyka i możliwości należy uwzględnić w dalszych krokach cyklu PDCA przekładanego na działania systemowe?
• Jakie działania są zaplanowane w odniesieniu do tych ryzyk i szans?

6.3

• Czy potencjalne określone ryzyka i szanse lub zmiany zakresu oznaczają zmiany w systemie zarządzania jakością i jego procesach?
• Czy działania, zaplanowane w odniesieniu do wpływu zmian klimatycznych na elementy systemowe w zarządzaniu jakością uwzględniają wszystkie elementy wymienione w 6.3 a) do d)?

7.1

• Jeśli kwestie zmiany klimatu zostały uznane za istotne, to w jaki sposób wpływa to na zasoby w celu osiągnięcia zgodności wyrobów i usług?
• W jaki sposób kwestie zmiany klimatu wpływają na środowisko w kontekście funkcjonowania procesów?
• W jaki sposób organizacja ustala odpowiednie źródło wiedzy, na którym może opierać swoje decyzje, związane ze zmianami klimatycznymi przełożonymi na jakość wyrobów / usług / procesów ?

8.1

• Jeśli kwestie związane ze zmianą klimatu zostały określone jako istotne i nie pociągają za sobą zmian w systemie zarządzania jakością czy w jego zakresie, to czy są już uwzględniane w ramach stosowanego systemu?

8.2

• Czy organizacja dostarcza informacje dotyczące wyrobów i usług, związane ze zmianami klimatycznymi?
• Jeśli istnieją jakiekolwiek roszczenia, dotyczące wyrobów i usług związanych ze zmianą klimatu, to czy organizacja wykazuje, że może je spełnić?
• Czy organizacja ustala szczegółowe wymagania dotyczące działań awaryjnych wpływających na klimat, a związanych z określonymi ryzykami w dostarczaniu wyrobów i usług?
• Czy organizacja bierze pod uwagę wymagania związane ze zmianą klimatu podczas określania lub przeglądania wymagań dotyczących wyrobów i usług?
• Czy zmiany w wymaganiach dotyczących wyrobów i usług są dokumentowane i osoby zainteresowane są informowane?

8.3

• Czy organizacja uwzględnia wymagania związane ze zmianą klimatu w projektowaniu i rozwoju wyrobów i usług?

8.4

• Czy wymagania związane ze zmianą klimatu dla zewnętrznie dostarczanych wyrobów / usług / procesów, które organizacja musi nadzorować, obejmują rozważenie potencjalnego wpływu zewnętrznie dostarczanych procesów / wyrobów / usług na jej zdolność do spójnego spełniania wymagań klienta oraz obowiązujących ustaw i przepisów?
• Jeśli tak, to co zostało określone przez organizację pod względem rodzaju i zakresu nadzoru oraz informacji dla zewnętrznych dostawców?

8.5

• Czy kwestie związane ze zmianą klimatu wskazują na potrzebę konkretnego nadzoru produkcji i świadczenia usług? (np. unikalna identyfikacja i identyfikowalność produktów do zrównoważonych źródeł surowców / wyznaczanie kompetentnych osób, w tym wymaganych kwalifikacji / działania po dostarczeniu, takie jak recykling i ostateczna utylizacja itp.)

9.1 / 9.2 / 9.3

• Czy / jak istotne kwestie związane ze zmianą klimatu, generują szczególne potrzeby w zakresie monitorowania i pomiaru?
• Jak organizacja zapewnia wiarygodność źródeł informacji i danych wykorzystywanych w analizie zmian klimatycznych i ich przełożenia na system zarządzania jakością?
• Jak organizacja monitoruje i mierzy wpływ Amd 1:2024-02 na organizację, oraz wyniki wprowadzonych zmian, jeśli takowe okazały się potrzebne?
• Czy kwestie dotyczące zmian klimatycznych generują implikacje dla monitorowania i mierzenia satysfakcji klienta lub potrzeby zmian w programie audytów wewnętrznych?
• Czy dane wejściowe do przeglądu zarządzania jakością uwzględniają zmiany wprowadzone poprzez AMd 1:2024-02 i ich oddziaływanie na  kontekst? ,
• Czy wyniki przeglądu zarządzania obejmują decyzje powiązane z treścią i założeniami Amd 1:2024-02, w tym decyzje nt. możliwości ulepszeń?

Te propozycje zostały zawarte zostały w ISO 9001 Auditing Practices Group – Guidance on: Auditing Climate Change issues in ISO 9001, jak widać ta grupa robocza pracuje trochę sprawniej 😉.

Niestety nie znalazłem nic tak oficjalnego jak dla ISO 9001, a dotyczącego normy 27001 – tu musimy sobie radzić sami. Na jednym z blogów znalazłem takie podpowiedzi, możecie się tutaj z nimi zapoznać.

Grzegorz Pająk (fot. – freerangestock.com)