Gdy większa regulacja na rynku kryptoaktywów sprawia, że trafiają one pod strzechy

W listopadzie ubiegłego już roku ukazał się interesujący raport opracowany przez GFT we współpracy ze Związkiem Banków Polskich oraz Google nt. zdecentralizowanych finansów „Finanse zdecentralizowane. Analiza gotowości polskiego sektora finansowego na nowy krajobraz regulacyjny Unii Europejskiej wokół kryptoaktywów”. W raporcie skoncentrowano się na najbliższych zmianach regulacyjnych dla branży FinTech wraz z przedstawieniem eksperckich opinii.

Rozporządzenie MiCAR (tj. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 2023/1114 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie rynków kryptoaktywów oraz zmiany rozporządzeń nr 1093/2010 i nr 2095/2010 oraz dyrektyw 2013/36/UE i 2019/1937), bo jego wpływ na najbliższą rzeczywistość jest w Raporcie omawiana przede wszystkim, jest jednym z pakietu aktów prawnych, których wprowadzenie planuje Unia Europejska, aby możliwie najlepiej wykorzystać potencjał finansów cyfrowych przy jednoczesnym ograniczeniu związanego z nimi ryzyka. Celem wprowadzenia szeregu uregulowań jest wzmocnienie pozycji Unii Europejskiej w zakresie finansów cyfrowych, tak aby rynek europejski mógł się w tym zakresie rozwijać. Do tej pory nie istniała jednolita, całościowa regulacja tej materii, co powodowało wysokie ryzyko dla posiadaczy kryptoaktywów, a także istnienie zagrożeń dla integralności rynku wtórnego, przede wszystkim narażenie go na manipulacje. Brak jednolitej regulacji prawnej był również powodem braku zaufania użytkowników do rynku kryptoaktywów, co jak wynika z raportu „Finanse zdecentralizowane”, według ekspertów, jest jedną z głównych przyczyn ograniczania jego rozwoju. Odpowiedzią na te zagrożenia ma być Rozporządzenie MiCAR, które, z wyjątkami, zacznie być stosowane od 30 grudnia 2024 roku.

Podstawowe cele Rozporządzenia to: zapewnienie pewności prawa, wspieranie i promocja innowacyjności, zapewnienie odpowiedniego poziomu ochrony konsumentów i inwestorów oraz integralności rynku, a także zapewnienie stabilności finansowej. Obowiązki wynikające z Rozporządzenia MiCAR nałożone zostały na dwie główne grupy adresatów – podmioty uczestniczące w emisji, ofercie publicznej i dopuszczaniu do obrotu kryptoaktywów oraz dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów.

Rozporządzenie MiCAR wprowadza ponadto jednolitą klasyfikację i podział kryptoaktywów, które będą miały zastosowanie na terenie całej Unii Europejskiej. Wyróżniono następujące grupy kryptoaktywów: ART (Asset-Referenced Token), EMT (E-Money Token), tokeny inne niż AMT lub EMT, NFT (tokeny niezamienne) oraz UT (utility token – „token użytkowy”).

Jednym z najważniejszych obowiązków wprowadzanych poprzez Rozporządzenie MiCAR jest sporządzanie tzw. dokumentu informacyjnego przez podmioty dokonujące emisji lub oferty publicznej kryptoaktywów albo ubiegające się o zezwolenie na publiczną ofertę kryptoaktywów lub o dopuszczenie ich do obrotu. Zakres tego dokumentu został szczegółowo określony w Rozporządzeniu i załącznikach, różni się on w zależności od tego, jakie kryptoaktywa są oferowane. Niezależnie jednak od rodzaju kryptoaktywów, dokument informacyjny musi być zawsze rzetelny, jasny i nie może wprowadzać w błąd. Dokument taki zgłasza się właściwemu organowi w macierzystym państwie członkowskim. Zasadniczo nie ma wymogu akceptacji takiego dokumentu przez organ (z pewnymi wyjątkami określonymi w Rozporządzeniu), jednak organ jest uprawniony do nakazania zmiany treści dokumentu, a także do nakazania natychmiastowego zaprzestania działalności. Nakazanie zaprzestania działalności nie wymaga żadnego uprzedniego ostrzeżenia i jest dopuszczalne w określonych w Rozporządzeniu MiCAR przypadkach. Rozporządzeniem uregulowano również wytyczne dla emitentów publikujących materiały marketingowe ofert publicznych kryptoaktywów, przede wszystkim, informacje zawarte w takim materiale muszą być zgodne z tymi zawartymi w dokumencie informacyjnym. 

Istotnym rozwiązaniem wprowadzanym przez Rozporządzenie jest również przyznanie posiadaczom detalicznym, czyli konsumentom, prawa wycofania zgody na zakup kryptoaktywów w ciągu 14 dni od dnia wyrażenia zgody na zakup, bez konieczności ponoszenia jakichkolwiek kosztów, czy podawania przyczyny. Dotyczy to wszystkich rodzajów kryptoaktywów, z wyjątkiem tokenów powiązanych z aktywami oraz tokenów będących e-pieniądzem. Ponadto, emitent będzie również ponosił odpowiedzialność odszkodowawczą wobec nabywców kryptoaktywów. Informacja o takiej odpowiedzialności będzie musiała być zawarta w dokumencie informacyjnym, jednak to posiadacz kryptoaktywów będzie musiał udowodnić naruszenia i wystąpienie szkody.

Rozporządzenie MiCAR wprowadza również nową kategorię podmiotów – dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów (CASP – Crypto Asset Services Provider). Do świadczenia tego rodzaju usług, konieczne będzie uzyskanie zezwolenia. Zezwolenie takie będzie uprawniać do świadczenia usług w zakresie kryptoaktywów, zgodnie z postanowieniami Rozporządzenia, na terenie całej Unii Europejskiej.

Prawidłowe wykonywanie obowiązków, nałożonych mocą Rozporządzenia zostało zabezpieczone szeregiem sankcji administracyjnych. Sankcje zostały przewidziane m.in. za naruszenie obowiązków dotyczących dokumentu informacyjnego, materiałów marketingowych, czy wykonywanie działalności bez zezwolenia. W zależności od wagi naruszenia przewidziano różne rodzaje sankcji, np. podanie do wiadomości publicznej informacji wskazującej podmiot odpowiedzialny za naruszenia oraz charakter tego naruszenia, wydanie nakazu do zaprzestania określonego postępowania, a także szereg administracyjnych sankcji finansowych.

Wraz z Rozporządzeniem MiCAR wprowadzono również Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 2023/1113 w sprawie informacji towarzyszących transferom środków pieniężnych i niektórych kryptoaktywów. Celem tego Rozporządzenia jest jednolite stosowanie w Unii Europejskiej wymogów Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy. Na dostawców usług w zakresie kryptoaktywów (CASP) nałożono obowiązek m.in. uzyskiwania i przechowywania informacji o beneficjentach i inicjatorach transakcji kryptoaktywów w sytuacji, gdy co najmniej jeden z dostawców usług w zakresie kryptoaktywów ma siedzibę w UE, a także obowiązku posiadania wewnętrznych polityk, procedur i mechanizmów kontroli dla zapewnienia wdrożenia środków ograniczających ryzyko, gdy co najmniej jeden z CASP biorących udział w transferze ma siedzibę w UE.

Wskutek wyżej opisanych, planowanych zmian w prawie unijnym, w ramach raportu „Finanse zdecentralizowane. Analiza gotowości polskiego sektora finansowego na nowy krajobraz regulacyjny Unii Europejskiej wokół kryptoaktywów”, grono sześćdziesięciu ekspertów wyraziło swoje oceny na temat wpływu nowych rozwiązań na rynek krypotaktywów w Polsce. Ocena wpływu Rozporządzenia MiCAR na badane aspekty rynku kryptoaktywów w Polsce jest przeważająco pozytywna. Szacuje się, iż zdecydowana większość podmiotów, działających na rynku finansowym, odczuje pozytywne skutki wdrożenia Rozporządzenia. Przede wszystkim, będą to podmioty BigTech, banki oraz grupy podmiotów związanych z emisją oraz obrotem pieniądzem elektronicznym.

Według twórców Raportu głównymi czynnikami, które ograniczają rozwój świadczenia usług DeFi (rozumianych szeroko, jako wszelkiego rodzaju usługi podobne do usług finansowych, występujące na rynku kryptoaktywów i opartych o technologie DLT) są brak wiedzy w zakresie zdecentralizowanych finansów, negatywny PR wokół kryptowalut, a także brak zrozumienia technologii po stronie biznesu. Negatywny wpływ tych czynników, zdaje się, stara się zredukować Rozporządzenie MiCAR. Rynek aktywów cyfrowych, branża gier oraz rynek kapitałowy zostały ocenione przez badanych ekspertów jako posiadające największy potencjał rozwojowy spośród usług DeFi. Jako kluczowe obszary zastosowania rozwiązań DeFi w perspektywie do roku 2025, wskazano e-money, rozliczenia i transakcje, przewalutowania i zarządzanie ryzykiem walutowym.

Ze względu na bogate portfolio projektowe oraz kompetencje technologiczne, podmioty typu FinTech wskazywane są jako najbardziej optymalny model biznesowy, z którym mogą współpracować banki w zakresie świadczenia usług DeFi. Jednocześnie, jedynym aspektem Rozporządzenia, na który wskazywali respondenci w kontekście negatywnym, jest rozwój startupów. Postanowienia Rozporządzenia mogą uderzać w tego typu inicjatywy ze względu na podniesienie wymogów organizacyjnych i korporacyjnych dla działalności profesjonalnej na rynku kryptoaktywów, które trzeba będzie stosować już od pierwszych dni prowadzonej działalności.

Maciej Bednarek